500 lat temu kończyło się średniowiecze, a rozpoczynała się nowożytność. Rozwijał się renesans. W Polsce trwał złoty wiek. Żyło wówczas wielu słynnych twórców, naukowców, działaczów i myślicieli: da Vinci, Michał Anioł, Machiavelli, Szekspir, Kopernik oraz wielu innych. Zostawili po sobie wiele dobrodziejstw: Mona Lisę, Narodziny Wenus, Bazylikę św. Piotra w Rzymie, Hamleta, O obrotach sfer niebieskich. A teraz wyobraźmy sobie, że nasi następcy za 500 lat, znajdują jakiś stary przedmiot z naszych czasów zakopany w ziemi. Co to będzie za dobrodziejstwo? Prawdopodobnie plastikowa butelka albo pampers… Chyba, że nie dokopią się do ziemi, bo będzie ona jednym wielkim wysypiskiem śmieci. Chyba, że następców już nie będzie…
Kilka faktów o tworzywach sztucznych
To wielki skrót myślowy, ale ilość produkowanych tworzyw sztucznych jest tak ogromna, że ten scenariusz jest wielce prawdopodobny. Od 1950 do 2017 roku wyprodukowano 8,3 mld ton tworzyw sztucznych. W ostatnich latach produkcja wciąż wzrastała. Odpady z tworzyw sztucznych zaśmiecają ziemię i wodę. W 2009 roku przeprowadzono badania 141 ryb z 27 gatunków występujących w Oceanie Spokojnym. 9,2% ryb miało w żołądkach tworzywa sztuczne. Tylko 9% tworzyw sztucznych trafiło do recyklingu, 12% spalono, a reszta trafiła na wysypiska śmieci. Plastik jest łatwy w recyklingu, ale niewiele firm się tym zajmuje, cała idea możliwości recyklingu mocno szwankuje[1].
https://www.flickr.com/photos/jordibernabeu/14151799671/
Ale do rzeczy – szkodliwość plastiku i folii
Jest wiele rodzajów tworzyw sztucznych. Każde z nich będzie się cechowało słabszym lub silniejszym uwalnianiem szkodliwych substancji, różniących się w zależności od rodzaju tworzywa oraz w wyniku różnych zabiegów, którym je poddamy. Samo podgrzanie plastikowego naczynia może powodować uwalnianie szkodliwych substancji.
Spalanie plastiku
Spalanie plastiku w domowych piecach jest zabronione. Niska temperatura spalania powoduje uwalnianie się do powietrza mocno trujących substancji, takich jak: dioksyny, furany, tlenki azotu, węgla czy metale ciężkie. Dioksyny to jedne z najbardziej trujących substancji na świecie (gorsze od cyjanku potasu), które działają powoli, atakując narządy wewnętrzne. Znane są jako czynniki kancerogenne – powodujące raka. Tylko pomyśl, ile ludzi pali śmieciami w domu… W wielu przypadkach podczas pożaru ludzie nie giną wyłącznie w wyniku uwięzienia przez ogień, ale z powodu zatrucia i omdlenia spowodowanego toksycznym dymem spalanego plastiku[2].
https://www.flickr.com/photos/a6u571n/2979958568/
Bisfenol A
Już przy 15°C z plastiku uwalnia się bisfenol A (BPA), który działaniem przypomina estrogen. Pijąc napoje z plastikowych butelek, narażamy się na działanie szkodliwych substancji pochodzących z tworzyw sztucznych. Bisfenol A jest szczególnie niebezpieczny dla mężczyzn i dzieci, bo może wpływać negatywnie na ich organy rozrodcze[3]. Mężczyźni mogą mieć problemy z potencją. Uczula się także, żeby nie karmić dzieci z plastikowych butelek – ilość BPA jest zbyt wysoka w podanym posiłku w stosunku do niskiej masy ciała niemowlaka. Bisfenol A wpływa na zaburzenia w układzie hormonalnym i odpowiada również za występowanie otyłości. Występuje również w puszkach. Kiedy na etykiecie produktu jest cyfra 7 w trójkącie lub oznaczenie PC7, to na pewno jest w nim bisfenol A. Nie podgrzewaj takiego plastiku w mikrofalówce, wówczas wydziela się jeszcze więcej szkodliwych substancji[4]. W niektórych krajach (np.: Japonii, Kanadzie) zabroniono używania tej substancji przy produkcji, jednakże przedsiębiorstwa obchodzą te przepisy stosując bisfenol S i F, które dopiero co są badane pod względem szkodliwości, ale już otrzymuje się niepokojące wyniki[5].
PET
PET najczęściej występuje w postaci butelek do napojów. Wytwarza się z niego również sztuczne tkaniny, takie jak polar czy dakron. Niektóre badania wskazują, że PET wydziela ksenoestrogeny, które również rozregulowują gospodarkę hormonalną[6].
Polichlorek winylu (PVC)
Zawiera dodatkowo chlor. Wytwarza się z niego wykładziny, elementy instalacji w budownictwie, uszczelki, folie i inne. Jest bardzo groźny . Jest to mieszanka toksycznych związków. Nad wykładziną z PVC unosi się kilkadziesiąt substancji chemicznych (retardanty, rozjaśniacze, stabilizatory, związki ołowiu i kadmu, modyfikatory). W trakcie pożaru wytwarzają wspomniane dioksyny i chlorowodór[7].
Polistyren (PS)
Z niego otrzymuje się m.in. popularny styropian. Jest bardzo szkodliwy, wydziela sporo toksyn, a stosuje się go powszechnie przy żywności. Stosowany jest w tackach do żywności, pojemnikach na wynos, pokrywkach do kawy itd. Podgrzany wydziela toksyny jeszcze intensywniej. Wpływa na zaburzenia gospodarki hormonalnej, szkodzi organom wewnętrznym, może drażnić oczy i skórę, wywoływać alergię oraz osłabiać system nerwowy[8].
Szkodliwość przy produkcji
Niektóre tworzywa sztuczne uważane są za neutralne dla środowiska i za bezpieczne dla ludzi, np. polietylen (PE-HD lub PE-LD) czy polipropylen (PP). Nie udowodniono, że oddziałują negatywnie, ale zawsze jest opcja, że jakieś badanie może to wykazać w przyszłości. Poza tym, weźmy pod uwagę też szkodliwość całego procesu produkcji tworzyw sztucznych.
Do produkcji tworzyw sztucznych wykorzystuje się między innymi ropę naftową. Transporty ropy często ulegają awarii, w wyniku czego ropa wycieka do środowiska. Nie raz słyszeliśmy o przypadku wycieku ropy na oceanie czy morzu. Ropa oblepia zwierzęta, powoduje, że duszą się pod wodą lub nie mogą się pożywić. Po każdym takim wypadku ginie mnóstwo zwierząt[9].
https://www.flickr.com/photos/ibrrc/4670207222/
Tworzywa sztuczne wytwarzane są w wyniku wielu procesów chemicznych, przy użyciu substancji, których nazw nie jestem w stanie nawet wymienić. Przy produkcji PCW wydziela się bardzo dużo trującego chlorku winylu i dioksyn. Nie raz stwierdzono wyższy wskaźnik zachorowań wśród pracowników fabryk związanych z produkcją i przetwarzaniem tworzyw sztucznych (przeczytaj np. ten artykuł). Wyższe zagrożenie chorobami występuje również w okolicach tych fabryk – cierpi lokalna społeczność.
Plastikowe śmieci
Przez śmieci z tworzyw sztucznych cierpi natura w czystej postaci. Gromadzimy folie i plastik, które szybko staja się odpadami. Jako śmieci rzadko kiedy są przetwarzane lub utylizowane. Na ogół trafiają na wysypiska śmieci, ale często też walają się po świecie: po rowach, w lasach, w zbiornikach wodnych, w kanalizacji. Zapychają kanalizację, zaburzają ekosystem. Zwierzęta zaplątuję się w nie i duszą lub nie mogą się poruszać by zdobyć pożywienie, niektóre zjadają je myląc z pożywieniem. Śmieci zalegające w naturze ulegają powolnemu rozkładowi uwalniając do środowiska szkodliwe substancje.
https://www.flickr.com/photos/ifl/13007989424/
Podsumowanie
Plastik stał się wszechobecny w naszym życiu. Jest wygodnym tworzywem pozwalającym na wytwarzanie bardzo zróżnicowanych przedmiotów przy stosunkowo niskich kosztach. Plastik ma swoje plusy: jest lekki, łatwy w modelowaniu i barwieniu, teoretycznie łatwy w recyklingu. Jest też druga strona medalu: jego recykling mocno kuleje, przy produkcji, a często i przy codziennym stosowaniu wydziela szkodliwe substancje, wytwarza się go w nadmiarze i dość szybko staje się bezużytecznym śmieciem. Plastik to jednorazowe strzykawki zwiększające higienę zabiegów, ale to też sterta śmieci złożonych z plastikowych zabawek, opakowań i jednorazowych naczyń.
Co możemy zrobić?
Nie zmienimy całego świata, ale możemy zacząć od zmiany w swoim postępowaniu. Możemy nie kupować plastikowych naczyń, foliowych reklamówek, jednorazowych słomek czy maszynek do golenia. Są zdrowsze, naturalne alternatywy, które zostały trochę przysypane tym nawałem plastiku. A jeżeli wybierasz coś z plastiku, zwróć uwagę na oznaczenie – z jakiego tworzywa jest wykonane, czy nie jest czasami szkodliwe.
Na dzień dzisiejszy bezpieczeństwo tworzyw sztucznych
Szkodliwość tworzyw, od największej do najmniejszej
Poniżej kilka rozwiązań, które pozwolą zrezygnować z plastikowych śmieci i zastąpić je wielorazowymi lub kompostowalnymi produktami. Produkty dostępne są w sklepie MILVO.
Wielorazowy woreczek z firanki zamiast foliowego woreczka
Klasyczna maszynka na wymienne żyletki zamiast jednorazowych plastikowych maszynek.
Szampon lub mydło w kostce zamiast plastikowych butelek
Kompostowalne worki na śmieci. Rozkładają się w około 45 dni na bezpieczne dla środowiska cząsteczki.
Akcesoria do sprzątania z naturalnych, roślinnych tworzyw zamiast plastikowych szczotek i zmywaków.
Na co jeszcze powinniśmy zwrócić uwagę? Jakie jeszcze niebezpieczeństwa serwuje nam przemysł tworzyw sztucznych? Podziel się swoim zdaniem w komentarzu.
Źródła:
[1] https://pl.wikipedia.org/wiki/Tworzywa_sztuczne, Są tam podane oryginalne źródła tych informacji.
[2] http://www.eko.um.ostrowiec.pl/index.php?ekoostrowiec=edukacja&obiekt=26,
[3] http://www.instytutobywatelski.pl/14295/blogi/zielone-miasta/plastik-czy-szklo,
[4] https://zdrowyprzedszkolak.pl/zdrowe-zywienie/484/nie-przechowujmy-zywnosci-w-plastiku.html,
[5] https://www.odkrywamyzakryte.com/bisfenol-a/,
[6] https://pl.wikipedia.org/wiki/Poli(tereftalan_etylenu),
[7] http://www.zm.org.pl/?a=pcw,
[8] http://www.alergikus.pl/tag/polistyren/,
[9] https://tvnmeteo.tvn24.pl/informacje-pogoda/swiat,27/wyciek-ropy-w-kalifornii-wolontariusze-ratuja-zwierzeta,169330,1,0.html.