Błonnik pokarmowy to węglowodany złożone, które nie ulegają trawieniu ani wchłanianiu w jelicie cienkim. Mimo to są niezwykle ważnym elementem diety, ponieważ wywołują w organizmie reakcje zarówno miejscowe, jak i ogólnoustrojowe. Z czego wynika tak duża rola błonnika? Jakie objawy mogą pojawić się w wyniku jego niedoboru w diecie?
Dlaczego obecność błonnika w diecie jest tak ważna?
Błonnik pokarmowy możemy podzielić na dwie frakcje:
- rozpuszczalny w wodzie – jego źródłem są przede wszystkim owoce (np. jabłka, cytrusy) i warzywa (np. strączkowe, korzeniowe). W wyniku wiązania wody błonnik tworzy żel, który pęcznieje i spowalnia pasaż jelitowy. Wypełnia też przewód pokarmowy, zmniejszając uczucie głodu,
- nierozpuszczalny w wodzie – obecny głównie w produktach pełnoziarnistych, np. kaszy, pieczywie czy makaronach. Ten rodzaj błonnika podrażnia ściany jelit i przyspiesza ich perystaltykę.
Dieta bogata w oba rodzaje błonnika przynosi wiele korzyści dla całego organizmu. Przede wszystkim sprzyja utrzymaniu prawidłowej masy ciała oraz zrzuceniu nadmiarowych kilogramów, ponieważ zapewnia długie uczucie sytości. Tym samym ogranicza podjadanie między posiłkami i nadmierne spożycie kalorii.
Ponadto błonnik pokarmowy wywołuje wiele ogólnoustrojowych korzyści, m.in.:
- obniża poziom cholesterolu,
- ogranicza wchłanianie tłuszczu,
- spowalnia przyswajanie cukrów, przez co wpływa korzystnie na poziom glukozy i insuliny we krwi,
- może zmniejszać ryzyko zachorowania na nowotwory, m.in. jelita grubego czy piersi[1].
Jak błonnik wpływa na pracę jelit i procesy trawienne?
Obecność błonnika w jelitach reguluje ich perystaltykę, przez co zapobiega zaparciom. Jego spożycie wspomaga procesy trawienne, np. poprzez pobudzanie wydzielania śliny. Na dodatek wiąże się on z kwasem solnym w żołądku, może więc zmniejszyć dolegliwości wynikające z nadkwaśności czy refluksu.
Dodatkowo błonnik pełni także funkcje prebiotyku, czyli pożywki dla bakterii zamieszkujących przewód pokarmowy. Jego spożycie przyczynia się do wzrostu populacji szczepów korzystnych dla organizmu, takich jak Bifidobacterium i Lactobacillus, przez co może m.in. zmniejszać objawy zespołu jelita drażliwego czy poprawiać odporność organizmu.
Jak łagodzić problemy jelitowe wynikające z niedoboru błonnika?
Niedobór błonnika w diecie może prowadzić do różnych problemów trawiennych, takich jak zaparcia, wzdęcia czy zaburzenia mikroflory jelitowej. Podstawowym rozwiązaniem tych problemów jest zwiększenie podaży błonnika w diecie. Jednak doraźnie można skorzystać także z preparatów, które złagodzą dolegliwości jelitowe.
Leki na wzdęcia i uczucie pełności zawierają np. symetykon, który działa wyłącznie w obrębie przewodu pokarmowego. Przyczynia się do rozbijania nagromadzonych w nim pęcherzyków gazu, które odpowiadają za dyskomfort wynikający ze wzdętego brzucha. W wyniku działania symetykonu gazy są wydalane na zewnątrz lub wchłaniane przez ściany jelit, co może przynieść ulgę w objawach[2].
Z kolei w łagodzeniu zaparć wykorzystuje się preparaty ziołowe, np. na bazie korzenia rzewienia czy liści senesu, a także syntetyczne, zawierające bisakodyl. Pobudzają one ruchy perystaltyczne jelit i zwiększają uwodnienie mas kałowych, przez co wywołują efekt przeczyszczający. Środki te są przeznaczone wyłącznie do krótkotrwałego stosowania.
Odpowiednie spożycie błonnika wspiera procesy trawienne i pomaga uniknąć wielu problemów gastrycznych. Jeśli jednak mimo prawidłowej diety towarzyszą nam przedłużające się dolegliwości jelitowe, warto skonsultować je z lekarzem, aby ustalić ich przyczynę.
[1] Bienkiewicz, M., Bator, E., & Bronkowska, M. (2015). Błonnik pokarmowy i jego znaczenie w profilaktyce zdrowotnej. Problemy Higieny i Epidemiologii, 96(1): 57-63.
[2]Pandey, G. S., Patil, M. T., Vir, D. K., Pandey, P. M., & Pathan, R. A. (2020). Exploring formulation and evaluation of simethicone medicated chocolate formulation for anti-flatulence effect. World Journal of Pharmaceutical Research, 9(14): 970-985.
